Hammurabi - Kodeks Hammurabiego
Hammurabi, Hammurapi (Ḫammu-rāpi) - szósty, najsłynniejszy król z I dynastii z Babilonu, syn i następca Sin-muballita, panował przez 43 lata (1792-1750 p.n.e. Był twórcą potęgi państwa starobabilońskiego i autorem Kodeksu Praw. Zapis imienia Hammurabi (Hammurapi) w transliteracji z pisma klinowego to Ha-am-mu-ra-bi/pí). Jest to akadyjska forma zapisu amoryckiego imienia 'Ammu-rāpi (tłum. „wuj/stryj jest uzdrowicielem”) - od amoryckich słów hammu(m)/'ammu(m) („wuj/stryj ze strony ojca”) i rāpi’u(m) („uzdrowiciel”).
Panowanie Hammurabiego
Hammurabi, pozbawiony opieki wielkiego sojusznika, zmuszony jest zaprzestać wszelkich działań ofensywnych i przez 27 lat, począwszy od 12 roku panowania, ograniczyć się do działań wewnętrznych. W tym czasie poświęcił się on rozbudowywaniu systemów irygacyjnych, wznoszeniu nowych fortyfikacji i murów obronnych miast, budowie licznych świątyń i obiektów kultu. Wykazywał też dużą aktywność dyplomatyczną w polityce zagranicznej, usiłując wejść w jak najkorzystniejszą konfigurację sojuszy. W Mezopotamii południowej wytworzyła się bowiem właśnie wtedy bardzo napięta sytuacja chwiejnej równowagi sił, co bardzo dobrze oddaje jeden z listów odnalezionych w archiwum w Mari:
„Nie ma króla, który by sam jeden był najsilniejszy. Dziesięciu lub piętnastu królów idzie za Hammurabim, panem Babilonu. Tyle samo idzie za Rim-Sinem, panem Larsy, tyle samo za Ibal-pi-Elem z Esznunny, tyle samo za Amut-pi-Elem z Qatny, a dwudziestu idzie za Jarim-Limem z Jamhadu”.
Hammurabi ponownie przystępuje do działań wojennych w 1764 r. p.n.e., kiedy to wsparty posiłkami ze sprzymierzonych z nim Mari i Jamhadu odpiera atak koalicji Elamu i mniejszych państewek z północnego wschodu. W rok później, w 31 roku panowania, rusza na południe i całkowicie rozbija armię Rim-Sina I z Larsy, zajmując należące doń kraj Emutbal i południowy Sumer. Wyeliminowawszy całkowicie przeciwnika z południa Hammurabi rzucił wszystkie siły na północ, rozbijając w 1762 r. p.n.e. wojska Esznunny i jej sojuszników. W 1761 r. p.n.e. zdobywa Mari, by w dwa lata później po nieudanym buncie zniszczyć je doszczętnie. Kilka lat później, w 38 roku panowania (1756 r. p.n.e.), ostatecznie zdobywa i burzy Esznunnę. Konsekwencją tego sukcesu było opanowanie w 1755 r. p.n.e. państwa Iszme-Dagana I i zmuszenie go do uznania zwierzchności królestwa babilońskiego. W ten sposób w ciągu zaledwie 10 lat Hammurabi pokonał kolejno wszystkich przeciwników i podbijając prawie całą Mezopotamię oraz zachodni Elam stworzył imperium, mogące równać się obszarem i znaczeniem z państwami Sargona Wielkiego, Naram-Sina, czy Szulgiego.
Historia powstania i odnalezienia Kodeksu Hammurabiego
Intencją Hammurabiego jako prawodawcy było spisanie wszystkich panujących zwyczajów i praw oraz ustanowienie jednolitych norm ułatwiających rozwój społeczno-gospodarczy Mezopotamii. Przez tę kodyfikację dążył też do zatarcia różnic pomiędzy południem a północą rozległego kraju (pomiędzy Sumerami i Akadami). W tym celu kazał wyryć obowiązujące w jego państwie prawa (prawdopodobnie już stosowane przez Sumerów) na wysokiej ponad dwa metry steli. W roku 1160 p.n.e., po najeździe Elamitów pod wodzą Szutruk-Nahhunte I na dolną Mezopotamię, stela z Kodeksem została zrabowana z Sippar i wywieziona do Suzy. W roku 1902 w Suzie - starożytnej stolicy Elamu (dzisiejszy Iran) - podczas wykopalisk odkryto wyryte na diorytowej steli inskrypcje. Tekst wyryto pismem klinowym w dialekcie babilońskim języka akadyjskiego. Jako pierwszy tłumaczeniem 51 zachowanych kolumn tekstu zajął się francuski asyriolog Vincent Scheil. Sama stela znajduje się obecnie w Luwrze. W górnej części stożka zobrazowano króla Hammurabiego, stojącego w kornej postawie przed bogiem słońca, Szamaszem, który siedzi na tronie. Król przyjmuje insygnia władzy z rąk tego głównego bóstwa całej Mezopotamii. W ten sposób Hammurabi uświadamiał wszystkim, że władza oraz prawa przez niego nadane pochodzą od samego boga i są nienaruszalne. Stelę dla podkreślenia jej znaczenia ustawiono przy największej świątyni Babilonu.
Kodeks Hammurabiego
Kodeks obejmował 282 artykuły dotyczące: wymiaru sprawiedliwości, wykroczeń przeciwko własności, ziemi i zabudowaniom, kupców i agentów handlowych, kobiet, małżeństwa, własności rodzinnej i dziedziczenia, pobicia i uszkodzenia ciała, rolnictwa, najmu, własności i sprzedaży niewolników. Został sporządzony w tzw. dialekcie starobabilońskim. Podczas swego panowania Hammurabi wyniósł kult babilońskiego boga Marduka do rangi religii państwowej. Zawierał on przepisy z zakresu prawa karnego, prywatnego (głównie rzeczowego, małżeńskiego osobowego i majątkowego) oraz procesowego, prologu i epilogu. W dziedzinie prawa karnego zajmował się przestępstwami przeciwko porządkowi publicznemu, życiu i zdrowiu, mieniu, czci. Kodeks Hammurabiego miał charakter kazuistyczny, znał karę śmierci, wymiar kary był uzależniony od przynależności klasowej pokrzywdzonego lub sprawcy. System kar był oparty na zasadzie prawa talionu (np. kto wybił komuś oko, sam je tracił) oraz na tzw. karach odzwierciedlających (np. synowi, który uderzył ojca, odcinano rękę). Kodeks Hammurabiego daje obraz stosunków społeczno-gospodarczych i prawnych Babilonii w II tysiącleciu p.n.e. Tekst odnaleziono 1901 w Suzie (Hammurabiego stela). Z dotychczas odnalezionych podczas wykopalisk archeologicznych mezopotamskich zbiorów praw kodeks Hammurabiego jest w najlepszym stanie. Do wcześniejszych zbiorów prawa Mezopotamii są zaliczane zachowane fragmenty praw starszych od Kodeksu Hammurabiego:
- Kodeks Urukaginy (władcy Lagaszu) z XXV w. p.n.e.,
- Kodeks Ur-Nammu (władcy Ur) z XX w. p.n.e.,
- Kodeks Bilalamy z Esznunny z XXI-XX w. p.n.e.
- Kodeks Lipit-Isztara (władcy Isinu) z drugiej połowy XX w. p.n.e. - zapisany jak Kodeks Hammurabiego w języku babilońskim.
Zbiory te były ogłoszone na stelach kamiennych po wielu latach panowania władcy i stanowiły swoiste sprawozdania z wymiaru sprawiedliwości składane bóstwu.
Kodeks unifikował i systematyzował obowiązujące prawa z wielu dziedzin. Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego oraz procesowego. Znaczna część spisanych praw dotyczyła kwestii ochrony majątku oraz spraw rodzinnych (np. rozstrzygnięć w sprawach dziedziczenia, przynależności dzieci, zdrady małżeńskiej). Wiele miejsca poświęca się też problemom handlowym, kredytom, umowom, odpowiedzialności z tytułu wynagrodzenia szkody. Uwzględniono także podstawowe ceny towarów i usług. Opisano procedurę postępowania sądowego oraz wymieniono przestępstwa i odpowiednie dla nich kary. System kar opierał się na prawie talionu oraz mutylacji (Czym uczyniłeś to ci odetniemy, na przykład jeśli syn uderzył ojca, ucinano mu rękę). Wiele przestępstw zagrożonych było karą śmierci. Tylko nieliczne kary były bezkrwawe i ograniczały się do grzywny w srebrze, co dla karanego mogło się skończyć niewolą za długi.
Prawo ustanowione przez Hammurabiego miało charakter kazuistyczny, to znaczy jego przepisy formułowano przewidując konkretne, możliwe do popełnienia przestępstwa, nie starając się o wypracowanie uniwersalnych zasad ogólnych. Mieszkańcy państwa Hammurabiego nie byli równi wobec prawa. O wielkości kary decydował status: wolny czy niewolnik, posiadany majątek lub funkcja (wyróżnia się urzędników – dwór). Liczyło się, kto skarżył i kto był oskarżonym. Za uszkodzenie ciała niewolnika odszkodowanie brał jego właściciel (odszkodowanie za utratę zdolności do pracy).
Kodeks
§
1. Jeśli obywatel obywatela oskarżył i morderstwo mu zarzucił, a
nie udowodnił mu (tego), oskarżyciel <jego> zostanie zabity.
§
2. Jeśli obywatel czary obywatelowi zarzucił i nie udowodnił (mu)
tego, ten któremu czary zarzucono do Rzeki wejdzie, w Rzece się
zanurzy, jeśli Rzeka dosięgnie go, oskarżyciel jego domostwo jego
zabierze. Jeżeli człowieka tego Rzeka oczyści <go> i
zostanie zdrowy, ten który czary (mu) zarzucił zostanie zabity, ten
zaś, którego Rzeka oczyściła domostwo oskarżyciela swego
zabierze.
§
3. Jeśli obywatel podczas rozprawy sądowej z fałszywym świadectwem
wystąpił, oświadczenia swojego nie udowodnił, (to) jeżeli
rozprawa ta (była) sprawą gardłową, człowiek ten zostanie
zabity;
§
4. Jeżeli ze świadectwem (dotyczącym) zboża lub srebra wystąpił,
karę rozprawy tej w całości poniesie.
§
5. Jeśli sędzia wyrok wydal, rozstrzygnięcia dokonał, tabliczkę
opieczętowaną sporządził, a następnie wyrok swój zmienił,
(zaś) sędziemu temu udowodni się <mu> zmianę wyroku raz
wydanego, (kwotę) roszczenia, o którą w sprawie w tej chodziło po
dwunastokroć da i przed zgromadzeniem z krzesła sędziowskiego
<jego> usunie się go i (już) nie powróci i razem z sędziami,
podczas rozprawy sądowej nie zasiądzie.
§
6. Jeśli obywatel mienie boga lub pałacu skradł, obywatel ten
zostanie zabity i ten, który rzecz skradzioną w ręce swe przyjął
zostanie (także) zabity.
§
7. Jeśli obywatel <albo> srebro albo złoto, albo niewolnika,
albo niewolnicę, albo byka, albo owcę, albo osła, albo cokolwiek
innego z rąk syna obywatela lub niewolnika obywatela, bez świadka i
(legalnego) kontraktu kupił, bądź na przechowanie przyjął,
człowiek ten jest złodziejem (i) zostanie zabity.
§
8. Jeśli obywatel <albo> bydło albo owcę, albo osła, albo
świnię, albo barkę skradł, a jeśli (było) to boga, albo pałacu,
(aż) po trzydziestokroć to odda; jeżeli (było) to muśkena po
dziesięciokroć to zwróci; jeżeli (zaś) złodziej tego (co
trzeba) oddać nie ma, zostanie zabity.
§
9. Jeśli obywatel, któremu cokolwiek zginęło, to coś zgubione w
rękach (innego) obywatela pochwycił, (a jeżeli) obywatel, w
którego rękach <jego> zguba została pochwycona powiedział:
„Sprzedawca sprzedał mi to, przy świadkach dokonałem zakupu”,
natomiast właściciel zguby powiedział: „Świadków znających
zgubę moją zaprawdę przyprowadzę” i (jeśli) nabywca
sprzedawcę, który mu sprzedał oraz świadków, przy których
dokonał zakupu, przyprowadzi, a także właściciel zguby świadków
znających zgubę jego przyprowadzi, sędziowie słowa ich sprawdzą
i świadkowie, przy których zakup został dokonany oraz świadkowie
znający zgubę, to co wiedzą przed bogiem oświadczą; sprzedawca
(zatem) jest złodziejem (i) zostanie zabity. Właściciel zguby
zgubę swą weźmie, (a) nabywca z domu sprzedawcy srebro, które
zapłacił odbierze (sobie);
§
10. Jeżeli kupujący sprzedawcy, który sprzedał mu (zgubę) i
świadków, przy których (ją) zakupił, nie przyprowadził, (a)
właściciel zguby świadków znających zgubę jego przyprowadził,
nabywca jest złodziejem (i) zostanie zabity, właściciel zguby
zgubę swoją odbierze;
§
11. Jeżeli właściciel zguby świadków znających zgubę jego nie
przyprowadził, jest kłamcą, oszczerstwo rzucił (i) zostanie
zabity;
§
12. Jeżeli sprzedawca doszedł do kresu (swego), nabywca z domu
sprzedawcy (kwotę) roszczeń (swych) w rozprawie tej pięciokrotną
weźmie;
§
13. Jeżeli tego obywatela świadkowie <jego> nie są w
pobliżu, sędziowie termin za sześć miesięcy wyznaczą mu, (a)
jeśli przez sześć miesięcy świadków swych nie przyprowadzi,
człowiek ten jest kłamcą, karę rozprawy tej w pełni poniesie.
§
14. Jeśli obywatel małego syna obywatela ukradł, zostanie zabity.
§
15. Jeśli obywatel <albo> niewolnikowi pałacu, albo
niewolnicy pałacu albo niewolnikowi muśkena, albo niewolnicy
muśkena przez bramę główną pozwolił wyjść, zostanie zabity.
§
16. Jeśli obywatel <albo> niewolnika albo niewolnicę
zbiegłych z pałacu lub od muśkena w domu swym ukrył i na wezwanie
herolda (ich) nie wydał, pan domu tego zostanie zabity.
§
17. Jeśli obywatel <albo> niewolnika albo niewolnicę
zbiegłych w stepie pochwycił i panu jego oddał go (ją), dwa
szekle srebra pan niewolnika da jemu;
§
18. Jeżeli niewolnik ten pana swego nie wymieni, do pałacu
przyprowadzi go, sprawa jego zostanie zbadana i panu jego zostanie on
zwrócony;
§
19. Jeżeli niewolnika tego w domu swym zatrzymał <go>, (zaś)
później niewolnik w rękach jego zostanie pojmany, obywatel ten
zostanie zabity;
§
20. Jeżeli niewolnik z rąk tego, (który) pochwycił go, zbiegł,
obywatel ten panu niewolnika (na) życie (swe) wobec boga przysięgnie
i wolny odejdzie.
§
21. Jeśli obywatel (w ścianie) domu wyłom uczynił, przed wyłomem
tym zabije się go i powiesi <go>.
§
22. Jeśli obywatel rabunku dokonał i został złapany, człowiek
ten zostanie zabity;
§
23. Jeżeli rabuś nie zostanie złapany, obywatel obrabowany, o tym,
co mu skradziono przed bogiem zaświadczy ; miasto lub rabianum, na
terytorium którego lub w okręgu którego rabunku dokonano,
wszystko, co mu skradziono, zwróci jemu;
§
24. Jeżeli (chodzi o) życie, miasto lub rabianum 1 minę srebra
jego bliskim dadzą.
§
25. Jeśli w domu obywatela pożar wybuchł, (a inny) obywatel, który
go ugasić przyszedł, na dobytek pana domu podniósł swój wzrok i
dobytek pana domu wziął, człowiek ów w ogień ten zostanie
wrzucony.
§
26. Jeśli <albo> żołnierz albo „sieciarz”, któremu na
wyprawę królewską iść rozkazano, nie poszedł, bądź najemnika
najął i (jako) zastępcę swego wysłał, żołnierz lub „sieciarz”
ten zostanie zabity, (zaś) wynajęty przez niego domostwo jego
przejmie.
§
27. Jeśli <albo> żołnierz albo „sieciarz”, który w
twierdzy królewskiej dostał się do niewoli, potem zaś pole jego i
ogród jego innemu zostały oddane i (ten) służbę jego pełnił,
(to) jeżeli powrócił i (do) miasta swego dotarł, pole jego i
ogród jego zostaną jemu zwrócone i on służbę swą pełnić
będzie.
§
28. Jeśli <albo> żołnierz albo „sieciarz”, który w
twierdzy królewskiej dostał się do niewoli, (a) syn jego służbę
pełnić jest zdolny, pole i ogród zostaną mu dane i służbę ojca
swego pełnić będzie;
§
29. Jeżeli syn jego jest (zbyt) mały i służby ojca swego pełnić
nie jest zdolny, trzecia część pola i ogrodu matce jego zostanie
dana i matka jego wychowa go.
§
30. Jeśli <albo> żołnierz albo „sieciarz” pole swe,
ogród swój lub dom swój w obliczu służby porzucił i oddalił
się, (zaś) drugi potem pole jego, ogród jego lub dom jego wziął
i trzy lata służbę jego pełnił, (to) jeśli on powróci i pola
swego, ogrodu swego lub domu swego będzie się domagał, nie zostaną
mu dane; ten, który je wziął i służbę jego pełnił, on (dalej)
pełnić ją będzie;
§
31. Jeżeli tylko na jeden rok oddalił się i powrócił, pole,
ogród lub dom jego zostaną mu oddane i on służbę swą pełnić
będzie.
§
32. Jeśli <albo> żołnierza albo „sieciarza”, który
podczas wyprawy królewskiej dostał się do niewoli, kupiec wykupił
i (do) miasta jego pomógł mu dotrzeć, (to) jeżeli w domu jego na
okup jest, on sam siebie wykupi; jeżeli w domu jego na okup za niego
nie ma, przez świątynię miasta swego zostanie wykupiony; jeżeli w
świątyni miasta jego na okup nie ma, pałac wykupi go; pole jego,
ogród jego i dom jego na wykupienie jego nie będą dane.
§
33. Jeśli <albo> oficer albo podoficer dezerterów (w swym
oddziale) miał lub na wyprawę królewską najemnego zastępcę
przyjął i (nim) dowodził, oficer lub podoficer ten zostanie
zabity.
§
34. Jeśli oficer lub podoficer dobytek żołnierza wziął,
żołnierza skrzywdził, żołnierza w najem oddał, żołnierza w
sądzie możnemu wydał, podarunek króla, żołnierzowi dany zabrał,
oficer lub podoficer ten zostanie zabity.
§
35. Jeśli obywatel bydło lub owcę, które król żołnierzowi dał,
z rąk żołnierza kupił, srebro swe straci.
§
36. Pole, ogród i dom żołnierza, „sieciarza” lub trybutariusza
nie mogą być sprzedane.
§
37. Jeśli obywatel pole, ogród lub dom żołnierza, „sieciarza”
lub trybutariusza kupił, tabliczka jego zostanie złamana i srebro
swe straci; pole, ogród lub dom do posiadacza ich wrócą.
§
38. Żołnierz, „sieciarz” lub trybutariusz z pola, ogrodu, ani
domu, tych od swej służby, małżonce swej, ani córce swej (nic)
nie zapisze lub za dług swój nie odda.
§
39. (zaś) z pola, ogrodu lub domu, które kupił i (przez to)
posiada, małżonce swej lub córce swej (może) zapisać, bądź za
dług swój oddać.
§
40. Kapłanka naditum, kupiec lub pełniący inną służbę, pole
swe, ogród swój albo dom swój (może) za srebro dać, nabywca
(zaś) służbę tego pola, ogrodu i domu, które kupił będzie
pełnił.
§41.
Jeśli obywatel na pole, ogród lub dom z żołnierzem, „sieciarzem”
lub trybutariuszem zamienił się i dopłatę dał, żołnierz,
„sieciarz” lub trybutariusz do pola swego, ogrodu swego i domu
swego powróci, a dopłatę, która została mu dana, zachowa.
§
42. Jeśli obywatel pole pod uprawę wydzierżawił i na polu zboża
nie wyhodował, (a) dowiedzie mu się, że na polu pracy (stosownej)
nie wykonał; zboża tyle co (plony) sąsiada jego właścicielowi
pola da;
§
43. Jeżeli nie uprawił i zaniedbał (je), zboża tyle co (plony)
sąsiada jego panu pola da, a pole, które zaniedbał, pługiem
zaorze, zabronuje i właścicielowi pola (je) zwróci.
§
44. Jeśli obywatel ugór na trzy lata, aby (go) zagospodarować
wynajął, a pozostał bezczynny i pola nie zagospodarował,
czwartego roku pole pługiem zaorze, przekopie i zabronuje oraz
właścicielowi pola zwróci (je), a także za każde 1 bur pola 10
gur ziarna odmierzy (mu);
§
45. Jeśli obywatel pole swoje za czynsz rolnikowi dał i czynsz za
pole swe (już) wziął, (a) potem pole bóg Adad zalał lub powódź
(zeń glebę) uniosła, (będzie to) strata rolnika.
§
46. Jeżeli czynszu za pole jeszcze nie wziął lub za połowę, bądź
trzecią część (plonów) pole dał, zbożem, które na polu
wyrośnie, rolnik i właściciel pola według ustalonych proporcji
podzielą się;
§
47. Jeżeli rolnik ze względu na to, że w roku poprzednim nakładów
swoich nie odebrał, powiedział: „Chcę pole (dalej) uprawiać”,
właściciel pola nie sprzeciwi się; właśnie ten rolnik pole jego
będzie uprawiać i podczas żniw, zgodnie z umową swą, zboże
weźmie.
§
48. Jeśli obywatelowi, na którym dług oprocentowany ciąży pole
jego bóg Adad zalał lub powódź (glebę zeń) uniosła, albo też
z braku wody zboże na polu nie wyrosło, w roku tym zboża
wierzycielowi swemu nie zwróci, tabliczkę swą zwilży i procentów
za rok ten nie da.
§
49. Jeśli obywatel srebro od kupca wziął i pole (do) uprawy zboża
lub sezamu kupcowi dał oraz powiedział mu: „Pole upraw i zboże
lub sezam, które wyrosną, zbierz (i) zachowaj sobie” (i) jeżeli
rolnik na polu zboże lub sezam wyhodował, (to) podczas żniw zboże
lub sezam, które na polu wyrosły, właściciel pola weźmie
(sobie), a zboże zamiast srebra jego i odsetek jego, które od kupca
wziął oraz za koszta uprawy kupcowi da;
§
50. Jeżeli pole (zbożem) obsiane lub pole sezamem obsiane dał,
zboże lub sezam, które na polu wyrosną, to właśnie właściciel
pola weźmie i srebro oraz odsetki kupcowi zwróci;
§
51. Jeżeli srebra do zwrócenia nie ma (zboże lub) sezam według
wartości ich zamiast srebra jego i odsetek jego, które od kupca
wziął, zgodnie z brzmieniem dekretów królewskich kupcowi da;
§
52. Jeżeli rolnik na polu zboża, ani sezamu nie wyhodował, umowy
swej nie zmieni.
§
53. Jeśli obywatel przy umacnianiu grobli (na) polu swym pozostał
bezczynny i grobli swej nie umocnił, a w grobli jego otwór powstał
i glebę woda uniosła, człowiek, w którego grobli <jego>
otwór powstał, zboże, którego utratę spowodował, zwróci (w tej
ilości);
§
54. Jeżeli zboża zwrócić (w tej ilości) nie może, on sam i
dobytek jego zostaną sprzedane, a wieśniacy, którym zboże ich
woda uniosła, podzielą się (srebrem).
§
55. Jeśli obywatel kanał swój w celu nawodnienia (pola) otworzył,
(a) pozostał bezczynny i pole sąsiada jego woda (z gleby) wypłucze,
zboża tyle, co sąsiad jego (stracił), odmierzy (mu).
§
56. Jeśli obywatel wodę wypuścił i uprawy z pola sąsiada jego
woda uniosła, (za każdy) 1 bur (pola) 10 gur zboża odmierzy (mu).
§
57. Jeśli pasterz, aby trawą owce móc paść, z właścicielem
pola nie ugodził się i bez (zgody) właściciela pola (na) polu
owce wypasał, (gdy) właściciel pola z pola swego (plon) zbierze,
pasterz, który bez (zgody) właściciela pola (na) polu owce
wypasał, prócz tego (za każde) 1 bur (pola) 20 gur zboża
właścicielowi pola da.
§
58. Jeśli po tym, jak owce z pól odeszły i wspólne kadzie (do
pojenia) w głównej bramie miejskiej zostały powiązane, pasterz
owce na pole zapędził i na polu owce wypasał, pasterz pole, (na
którym owce) pasły się, będzie doglądał i podczas żniw
§
59. Jeśli obywatel bez (zgody) właściciela sadu w sadzie obywatela
drzewo ściął, pół miny srebra zapłaci.
§
60. Jeśli obywatel pole dla zasadzenia sadu ogrodnikowi dał, (a)
ogrodnik sad posadził, przez cztery lata sad będzie hodować; w
piątym roku właściciel sadu i ogrodnik po równo podzielą się,
(jednak) właściciel sadu część swoją (sobie) wybierze i weźmie;
§
61. Jeżeli ogrodnik pola nie obsadził w całości i ugór
(częściowo) pozostawił, ugór (ten) jako część jego zostanie
dany mu;
§
62. Jeżeli pola, które zostało dane mu pod sad, nie obsadził,
jeśli jest ono zaorane, dochód z pola za lata, w których leżało
odłogiem, ogrodnik właścicielowi pola (plon) taki jak (uzyskał)
sąsiad jego odmierzy, a także prace rolne (na nim) wykona i
właścicielowi pole zwróci;
§
63. Jeżeli (jest to) ugór, na polu prace rolne wykona i
właścicielowi pola (je) zwróci, a także (za każde) 1 bur (pola)
10 gur zboża za rok jeden odmierzy.
§
64. Jeśli obywatel sad swój ogrodnikowi do (sztucznego) zapylenia
dał, ogrodnik dopóki sadem dysponuje, z plonów sadu dwie trzecie
właścicielowi sadu da, (a) jedną trzecią sam weźmie;
§
65. Jeżeli ogrodnik sadu nie zapylił i do zmniejszenia się plonów
doprowadził, ogrodnik plon sadu taki jak (uzyskał) sąsiad
[właścicielowi sadu odmierzy.]
***
Dalsze 7 kolumn tekstu na steli jest uszkodzonych i rekonstruowanych
na podstawie innych źródeł. Ponieważ jednocześnie nie ma
całkowitej pewności co do ich prawidłowej kolejności, ta grupa
przepisów ma oznaczenia literowe, a nie numerację bieżącą.
Podaję tylko te przepisy, z których zachowały się przynajmniej
całe zwroty lub wyrazy. ***
§
A. Jeśli obywatel srebro od kupca pożyczył i kupiec jego zażądał
ich, a nic do oddania on nie ma, (jeżeli zatem) sad swój po
(sztucznym) zapyleniu kupcowi dał i powie mu: „Daktyle wszystkie,
które w sadzie wyrosną, w zamian za srebro twoje weź sobie”,
kupiec ten nie (może ich) przyjąć; daktyle, które w sadzie
wyrosną, tenże właściciel sadu weźmie, a srebro i odsetki od
niego zgodnie z brzmieniem tabliczki jego kupcowi wypłaci; daktyle
dodatkowe, które w sadzie wyrosną, tenże właściciel sadu (sobie)
weźmie.
§
B. Jeśli [obywatel] dom pragnie zbudować, a sąsiad jego, który
[...]
§
C. [...] jako zapłaty nie da mu.
§
D. Jeśli zboże lub (inne) mienie za dom „służbowy”, który
jest domem sąsiada jego, a który chce kupić, dał, (to) cokolwiek
dał, utraci; dom do posiadacza swego wróci. Jeśli dom ten
„służbowym” nie jest, może kupić (go); za dom ten zboże,
srebro lub (inne) mienie da.
§
E. Jeśli obywatel (na) nieużytku bez (zgody) sąsia[da swego] dom
[zbudował], dom [zbudowany] ut[raci], (zaś) do [właściciela
nieużytek ów powróci(?)].
§
F. [Jeśli obywatel, którego sąsiada <jego> dom zawalił się
lub pole sąsiada jego stało się nieużytkiem, do właściciela
(domu) zrujnowanego powie: „Zrujnowany (dom) twój] umocnij, (gdyż)
od domu twego zawali się mój”, zaś do właściciela ugoru
(powie:) „Nieużytek twój zagospodaruj, (gdyż) dom mój może
zostać przedziurawiony „, (a) świadków postawi [i jeżeli] przez
zrujnowany (dom) złodziej [włamie się], [wszystko, co podczas
włamania zginie], właściciel [(domu) zrujnowanego zwróci]; jeżeli
zaś złodziej wyłom [uczyni], właściciel [nieużytku] cokol[wiek
zginie] (tyle) zwró[ci mu].
§
G. Jeśli [...] nie [...]
§
H. [...] w [...] mur, który grozi zawaleniem, mur ten [...]
§
I. Jeś[li właściciel domu] sublokatorowi] w [domu swym] poz[wolił
zamieszkać i] obywatel zamieszkały całość srebra za wynajem na
jeden rok właścicielowi [domu] dał, (a) właściciel domu
sublokatorowi, gdy jeszcze dni jego nie wypełniły się, z domu
swego kazał wyjść, srebro, które sublokator dał jemu, utraci.
§
K. [...] zwróci mu.
§
L. Jeśli kupiec zboże lub srebro (na) oprocentowaną pożyczkę
dał, za 1 gur, [100] sila3 zboża zysku weźmie, (a) jeśli srebro
(na) oprocentowaną pożyczkę dał, za 1 szekel srebra 1/6 (szekla)
i 6 „ziaren” zysku weźmie.
§
M. Jeśli obywatel, który oprocentowaną pożyczkę otrzymał,
srebra na (jej) zwrot nie ma (ale) zboże ma, zgodnie z dekretem
królewskim [kupiec] jako zysk [swój ile trzeba] zboża weźmie;
jeżeli kupiec jako zysku swego (za) 1 gur więcej (niż) [100 sila3
zboża), albo też (za) [1 szekel srebra] więcej (niż) 1/6 (szekla)
i 6 [„ziaren” srebra] zażąda, utraci wszystko, co pożyczył.
§
N. Jeśli kupiec [zboże lub srebro] dla zysku procentowego [dał] i
zysk według (tego jak) za zboże (i) srebro [...] wziął, zboża i
srebra nie [...]
§
O. [Jeśli kupiec zboże lub srebro na pożyczkę oprocentowaną dał
i część zysku według (tego jak) za zboże lub srebro otrzymał),
(jeżeli) zboża albo srebra tyle ile (już) otrzymał, nie odliczył,
tabliczki nowej nie spisał, albo też zysk procentowy do kapitału
(wyjściowego) doliczył, kupiec ten zboża (lub srebra) tyle, ile
wziął, podwoi i zwróci.
§
P. Jeśli kupiec zboże lub srebro na pożyczkę oprocentowaną dał
i kiedy na pożyczkę (je) oddawał, srebro według odważnika małego
lub zboże według miary małej dał [i], gdy podczas odbierania
srebro według [odważnika dużego], zboże [według miary dużej]
odebrał, [kupiec ten] wszystko [co przyjął utraci].
§
Q. Jeśli [kupiec zboże lub srebro] na po[życzkę oprocentowaną
bez świadka [i kontraktu] dał, wszystko, co dał, utraci.
§
R. Jeśli obywatel zboże lub srebro od kupca pożyczył i zboża lub
srebra na zwrot nie ma, zaś (inne) mienie ma, wszystko co w ręku
jego jest przed świadków przyniesie (i) kupcowi swemu da; kupiec
nie będzie się spierał (i) przyjmie .
§
S. [...] zostanie zabity.
§
U. Jeśli obywatel obywatelowi srebro na wspólny interes dał, zyski
i straty, które będą przed bogiem po równo podzielą.
§ V
= 100. Jeśli kupiec agentowi handlowemu srebro na wydanie i
prowadzenie handlu powierzył i z misją wysłał go, (a) agent
handlowy w czasie podróży srebrem sobie powierzonym [obracał],
jeżeli tam gdzie przybył, zysk osiągnął,
***
Dalszy tekst już z odwrotnej strony steli.***
zyski procentowe (od) srebra całego, które wziął, oszacuje oraz
dni swoje policzy i kupca swego spłaci;
§
101. jeżeli tam, gdzie przybył, zysku nie osiągnął, srebro
wzięte agent handlowy podwoi i kupcowi odda.
§
102. Jeśli kupiec agentowi handlowemu srebro na pożyczkę
nieoprocentowaną dał i tam gdzie (ten) przybył, straty poniósł,
kapitał (wyjściowy) kupcowi zwróci;
§
103. jeżeli w podróży na drodze jego nieprzyjaciel wszystko, co
niósł, odbierze mu; agent handlowy przysięgę na boga wypowie i
odejdzie wolny.
§
104. Jeśli kupiec agentowi handlowemu zboże, wełnę, olej lub inny
towar na sprzedaż dał, agent handlowy srebro rozliczy i kupcowi
zwróci; agent handlowy dokument opieczętowany na srebro, które
kupcowi oddał, weźmie;
§
105. Jeżeli agent handlowy był niedbały i dokumentu
opieczętowanego na srebro, które kupcowi oddał, nie wziął,
srebro nie udokumentowane, w rachunku rozliczeniowym nie zostanie
ujęte.
§
106. Jeśli agent handlowy srebro od kupca wziął i (wobec) kupca
swego wyprze się (tego), (a) kupiec ten przed bogiem i świadkami
wzięcie srebra przez agenta handlowego udowodni, agent handlowy
srebra tyle, ile wziął, po trzykroć kupcowi odda.
§
107. Jeśli kupiec agentowi handlowemu zawierzył i agent handlowy
wszystko, co kupiec dał mu, kupcowi swemu zwrócił, kupiec (zaś)
wszystkiego, co agent handlowy oddał mu, wyprze się, (a) agent
handlowy ten przed bogiem i świadkami kupcowi udowodni (to), kupiec
ponieważ (wobec) agenta handlowego swego wyparł się, wszystko co
odebrał sześciokrotnie agentowi handlowemu odda.
§
108. Jeśli oberżystka jako zapłatę za piwo zboża nie przyjęła,
(lecz) według odważnika (zbyt) dużego srebro przyjęła, bądź
równowartość piwa względem wartości zboża obniżyła (i)
oberżystce tej udowodni się to, do wody wrzuci się ją.
§
109. Jeśli oberżystka, w domu której przestępcy zebrali się,
przestępców tych nie pojmała oraz do pałacu nie doprowadziła,
oberżystka ta zostanie zabita.
§
110. Jeśli (kapłanka) naditum (lub) (arcykapłanka) entum, która w
klasztorze nie mieszka, oberżę otworzyła, bądź po piwo do oberży
weszła, obywatelka ta zostanie spalona.
§
111. Jeśli oberżystka 1 (60-litrowy) antałek piwa na kredyt dała,
w czasie żniw 50 sila3 zboża odbierze (sobie).
§
112. Jeśli obywatel w podróży znajduje się i srebro, złoto,
(drogie) kamienie lub „bagaże” (z) rąk swych (innemu)
obywatelowi dał i do przewiezienia przekazał mu, (a) człowiek
tamten wszystkiego, co miał przewieźć, w miejscu docelowym nie
oddał i wziął (sobie), właściciel przesyłki człowiekowi temu
wszystko, co miało być przewiezione i nie zostało oddane udowodni,
człowiek ten pięciokrotnie wszystko, co zostało mu przekazane,
właścicielowi przesyłki odda.
§
113. Jeśli obywatel u obywatela zboże lub srebro ma, a bez zgody
właściciela zboża ze składu lub klepiska zboże wziął, człowiek
ten, któremu bez (zgody) właściciela wzięcie zboża ze składu
lub klepiska, udowodni się, tyle zboża, ile wziął, zwróci i
wszystko, co tamten dał, utraci.
§
114. Jeśli obywatel u obywatela zboża lub srebra już nie ma, a
(jednak) „zastaw” sobie weźmie, za „zastaw” każdy 1/3 miny
srebra zapłaci.
§
115. Jeśli obywatel u obywatela zboże lub srebro ma, a zakładnika
sobie weźmie i zakładnik w domu wierzyciela do kresu (swego)
doszedł, w sprawie tej roszczeń nie będzie;
§
116. Jeżeli (jednak) zakładnik w domu wierzyciela swego od pobicia
lub złego traktowania zmarł, (zaś) właściciel zakładnika
kupcowi swemu udowodni (to), jeśli (chodzi o) syna obywatela, syn
jego zostanie zabity, jeśli o niewolnika obywatela, 1/3 miny srebra
zapłaci i wszystko, jak wiele jemu dał, straci.
§
117. Jeśli obywatela zobowiązanie dłużnicze obciąża i żonę
swoją, syna swego lub córkę swą sprzedał, bądź w służbę
poddaństwa za długi oddał, 3 lata (w) domu nabywcy ich lub
wierzyciela ich będą pracować, czwartego roku wolność im
zostanie zwrócona;
§
118. Jeżeli (zaś) niewolnika lub niewolnicę w poddaństwo za długi
oddał, (a) kupiec pozwoliwszy upłynąć (teminowi), sprzeda
(jego/ją), nie można domagać się (ich) zwrotu.
§
119. Jeśli obywatela zobowiązanie dłużnicze obciąża (i)
niewolnicę swą, która dzieci urodziła mu, sprzedał, srebro
(przez) kupca zapłacone, właściciel niewolnicy wypłaci i
niewolnicę swą odzyska.
§
120. Jeśli obywatel zboże swe na składowanie w domu (innego)
obywatela złożył i do spichlerza miało miejsce włamanie, bądź
właściciel domu skład otworzył i zboże wziął lub (temu, że)
zboże w domu jego zostało składowane całkiem zaprzeczył,
właściciel zboża o zbożu swym przed bogiem świadectwo złoży,
(a) właściciel domu zboże, które zabrał podwoi i właścicielowi
zboża (je) odda.
§
121. Jeśli obywatel w domu (innego) obywatela zboże składował,
rocznie za 1 gur 5 sila3 zboża (jako) wynagrodzenie za składowanie
da.
§
122. Jeśli obywatel obywatelowi srebro, złoto lub cokolwiek
(innego) na przechowanie zamierza dać, wszystko co zamierza dać
świadkom pokaże, umowę sporządzi i (dopiero) do przechowania da;
§
123. Jeżeli zaś bez świadków i umowy na przechowanie dał i tam,
gdzie dał, zostanie mu to zakwestionowane, sprawa ta roszczeniom nie
podlega.
§
124. Jeśli obywatel obywatelowi srebro, złoto lub cokolwiek
(innego) w obecności świadków na przechowanie dał, a (ów) wyparł
się tego, człowiekowi temu zostanie to udowodnione i wszystko czego
się wyparł podwoi i odda.
§
125. Jeśli obywatel coś swojego na przechowanie dał i tam, gdzie
dał, albo poprzez wyłom w murze albo wtargnięcie rzecz jego wraz z
rzeczami właściciela domu została skradziona, właściciel domu,
który był niedbały, wszystko, co na przechowanie zostało dane mu
i (do czego) utraty dopuścił, właścicielowi mienia zwróci;
właściciel domu wszystko, co jemu zostało skradzione, odszuka i od
złodzieja odbierze.
§
126. Jeśli obywatelowi nic nie zginęło, a „Coś mi zginęło”
powiedział i władze okręgu swego oskarżył, zaś, że nic mu nie
zginęło władze okręgu jego przed bogiem wykażą mu, wszystko,
czego żądał, podwoi i władzom okręgu swego da.
§
127. Jeśli obywatel na (arcykapłankę) ęntum lub żonę obywatela
palcem wskazał i (oskarżenia) nie dowiódł, obywatel ten przed
sędziami zostanie wychłostany i połowę (głowy) jego ogoli się.
§
128. Jeśli obywatel żonę sobie wziął, a umowy z nią nie zawarł,
kobieta ta nie jest żoną.
§
129. Jeśli żona obywatela na spaniu z innym mężczyzną została
przyłapana, zwiąże się ich i do wody wrzuci; jeżeli (jednak)
małżonek żonie swej życie daruje, także król poddanemu swemu
życie daruje.
§
130. Jeśli obywatel żonę obywatela, która mężczyzny nie zaznała
i w domu ojca swego mieszka, zniewolił <ją> i na łonie jej
przespał się i przyłapią go, człowiek ten zostanie zabity, (a)
kobieta ta zostanie uwolniona.
§
131. Jeśli żonę obywatela mąż jej oskarżył <ją>, ale na
spaniu z innym mężczyzną nie została przyłapana, przysięgę na
boga złoży i do domu swego wróci.
§
132. Jeśli żona obywatela, na którą z powodu innego mężczyzny
palcem wskazano, na spaniu z innym mężczyzną nie została
przyłapana, „na życzenie” męża swego w rzece zanurzy się.
§
133. Jeśli obywatel został uprowadzony (w niewolę) i w domu jego
jest co jeść, żona jego [zatroszczy się o dom jego i ] ciała
swego upilnuje, (do domu) innego (mężczyzny) [nie wej]dzie;
§
133 b. Jeżeli zaś kobieta ta ciała swego nie upilnowała i do domu
innego (mężczyzny) weszła, kobiecie tej udowodni się to i do wody
wrzuci ją.
§
134. Jeśli obywatel został uprowadzony (w niewolę) i w domu jego
do jedzenia (nic) nie ma, (a) żona jego do domu innego (mężczyzny)
weszła, kobieta ta kary nie poniesie.
§
135. Jeśli obywatel został uprowadzony (w niewolę) i w domu jego
do jedzenia (nic) nie ma, (a) przed powrotem jego żona jego do domu
innego (mężczyzny) weszła i dzieci urodziła, potem, gdy mąż jej
wrócił i do miasta swego dotarł, kobieta ta do swego pierwszego
męża wróci, dzieci za ojcami swymi pójdą.
§
136. Jeśli obywatel miasto swe porzucił i zbiegł, potem (zaś)
żona jego do domu innego (mężczyzny) weszła, jeśli obywatel ten
powrócił i żonę swą chciał odebrać, (to) ponieważ miastem
swym wzgardził i zbiegł, żona zbiegłego do męża swego nie
powróci.
§
137. Jeśli obywatel (kapłankę) śugitum, która dzieci urodziła
mu, lub (kapłankę) naditum, która o dzieci wystarała mu
się,odprawić postanowił, kobiecie tej posag jej zostanie <jej>
zwrócony oraz połowa pola, ogrodu i dobytku zostanie jej dana i
dzieci swoje wychowa; gdy zaś dzieci swe wychowa, ze wszystkiego, co
dla dzieci jej dano, część taka jak każdemu dziedzicowi zostanie
jej dana i wybranek jej serca może ją poślubić.
§
138. Jeśli obywatel „dziewiczą żonę” swą, która dzieci nie
urodziła mu, odprawił, srebra tyle co wiano jej (wynosiło) da jej
oraz posag, który z domu ojca swego przyniosła, zwróci jej i może
ją odprawić;
§
139. Jeżeli wiana nie było jedną minę srebra jako odprawę da
jej;
§
140. Jeżeli jest muśkenem, 1/3 miny srebra da jej.
§
141. Jeśli żona obywatela, która w domu obywatela mieszka, odejść
postanowiła oraz (w ukryciu) zarobki przywłaszcza sobie, domostwo
jego rujnuje, męża swego poniża, (a) udowodni jej się (to), i
jeżeli mąż odprawę jej zapowiedział, (może) odprawić ją i na
drogę <jej>, (ani) na odprawę <jej> nic nie będzie jej
dane. Jeśli mąż <jej> odprawy jej nie zapowiedział, mąż
jej kobietę inną może poślubić, (a) kobieta ta jako niewolnica w
domu męża swego pozostanie.
§
142. Jeśli kobieta męża swego odtrąciła i powiedziała mu „Nie
posiądziesz mnie (więcej)”, sprawa jej przez władze okręgu jej
zostanie rozpatrzona, i jeśli dobrze się prowadzi i występku nie
ma, a mąż jej wciąż wychodzi (z domu) i bardzo poniża ją,
kobieta ta winna nie jest, posag swój odbierze i do domu ojca swego
pójdzie;
§
143. Jeżeli (zaś) nie prowadzi się dobrze, wciąż wychodzi (z
domu), dom swój rujnuje, męża swego poniża, kobieta ta do wody
zostanie wrzucona.
§
144. Jeśli obywatel (kapłankę) naditum poślubił i ta (kapłanka)
naditum niewolnicę mężowi swemu dała i dzieci (przez to) sprawiła
że ma, (zaś) człowiek ten z (kapłanką) śugitum ożenić się
postanowił, człowiekowi temu nie będzie (na to) wyrażona zgoda,
(kapłanki) śugitum nie poślubi.
§
145. Jeśli obywatel (kapłankę) naditum poślubił i o dzieci nie
wystarała mu się, a z (kapłanką) śugitum ożenić się
postanowił, człowiek ten (kapłankę) śugitum będzie mógł
poślubić, do domu swego wprowadzi ją; ta (kapłanka) śugitum z
(kapłanką) naditum nie będzie stawiana na równi.
§
146. Jeśli obywatel (kapłankę) naditum poślubił i niewolnicę
mężowi swemu ona dała, a (ta) dzieci urodziła, później zaś
niewolnica ta z panią swą stawiała się na równi, ponieważ
dzieci urodziła, pani jej nie sprzeda jej, ale znakiem niewolniczym
napiętnuje i do niewolnic (swych) zaliczy ją;
§
147. Jeżeli zaś dzieci nie urodziła, pani jej będzie mogła ją
sprzedać.
§
148. Jeśli obywatel żonę sobie wziął, a febra pochwyciła ją
(i) inną wziąć postanowił, może ją poślubić, żony swej,
którą febra chwyciła nie odprawi <jej>, w domu (który)
zbudowali pozostanie i dopóki żyje, będzie ją utrzymywał;
§
149. Jeżeli kobieta ta w domu męża swego mieszkać nie zgodziła
się, posag jej, który z domu ojca swego przyniosła, zostanie jej
zwrócony i odejdzie.
§
150. Jeśli obywatel małżonce swej pole, ogród, dom lub dobytek
podarował <jej> (i) opieczętowany dokument (na to) sporządził
dla niej, po (śmierci) męża <jej>, dzieci jej nie będą
mieć roszczeń wobec niej; matka spadek swój dziecku, które
(najbardziej) kocha, da, obcemu (zaś nic) nie odda.
§
151. Jeśli kobieta, która w domu obywatela mieszka, aby wierzyciel
męża jej nie wziął jej, męża swego zobowiązała (i) sprawiła,
że sporządził (na to) dokument; jeżeli człowiek ten, zanim
kobietę tę poślubił, pożyczkę oprocentowaną na siebie miał
(zaciągniętą), wierzyciel jego małżonki jego nie weźmie, a
jeżeli kobieta ta, zanim do domu obywatela weszła, pożyczkę
oprocentowaną na siebie miała (zaciągniętą), wierzyciel jej męża
jej nie weźmie;
§
152. Jeżeli po tym jak kobieta ta do domu obywatela weszła, na nich
pożyczka oprocentowana została (zaciągnięta), oboje oni kupca
będą spłacać.
§
153. Jeśli żona obywatela z powodu mężczyzny innego męża swego
pozwoliła zabić, kobietę tę na pal wbije się.
§
154. Jeśli obywatel z córką swą miał stosunek, człowieka tego z
miasta wypędzi się.
§
155. Jeśli obywatel dla syna swego narzeczoną wybrał i syn jego
miał stosunek z nią, (a) on sam później na łonie jej przespał
się i pochwycą go (na tym), człowieka tego zwiąże się i do wody
wrzuci <go>.
§
156. Jeśli obywatel dla syna swego narzeczoną wybrał i syn jego
nie miał stosunku z nią, (a) on sam na łonie jej przespał się,
1/2 miny srebra zapłaci jej i wszystko, co z domu ojca swego
przyniosła w całości zwróci jej i wybranek jej serca będzie mógł
ją poślubić.
§
157. Jeśli obywatel po (śmierci) ojca swego na łonie matki swej
prześpi się, oboje oni zostaną spaleni.
§
158. Jeśli obywatel po (śmierci) ojca swego na łonie macochy(?)
swej, która dzieci urodziła, zostanie przyłapany, człowiek ten z
domu ojca swego zostanie wypędzony.
§
159. Jeśli obywatel, który do domu teścia swego dar zaręczynowy
polecił zanieść, wiano dał (i) na kobietę inną zapatrzył się,
a do teścia swego „Córki twej nie wezmę”, powiedział, ojciec
córki, wszystko, co zostało przyniesione mu, weźmie (sobie).
§
160. Jeśli obywatel do domu teścia dar zaręczynowy polecił
zanieść, wiano dał, a ojciec córki „Córki mej nie dam ci”
powiedział, wszystko jak wiele zostało przyniesione mu podwoi i
zwróci.
§
161. Jeśli obywatel do domu teścia dar zaręczynowy polecił
zanieść, wiano dał, a przyjaciel jego oczerni go (i) teść jego
panu żony powie: „Córki mej nie weźmiesz”, wszystko jak wiele
zostało przyniesione mu, podwoi i zwróci, żony jego (zaś)
przyjaciel jego nie weźmie (sobie).
§
162. Jeśli obywatel żonę (sobie) wziął (i) dzieci urodziła mu,
a kobieta ta do kresu (swego) doszła, z posagu jej ojciec jej nie
będzie się domagał, posag jej jest jej dzieci.
§
163. Jeśli obywatel żonę (sobie) wziął i nie sprawiła, że ma
dzieci, a kobieta ta do kresu (swego) doszła, jeśli wiano, które
człowiek ten do domu teścia swego przyniósł, teść jego zwrócił
mu, posagu kobiety tej mąż jej nie będzie się domagał, posag jej
(jest) domu ojca jej;
§
164. Jeżeli teść jego wiana nie zwrócił mu, z posagu jej tyle co
wiano jej odliczy i posag jej do domu ojca jej zwróci.
§
165. Jeśli obywatel dziedzicowi swemu, któremu „przyznaje
pierwszeństwo”, pole, ogród lub dom podarował (i) dokument
opieczętowany napisał mu, potem, gdy ojciec do kresu (swego)
dojdzie, kiedy bracia będą się dzielić, dar przez ojca dany mu
weźmie sobie i prócz tego majątkiem domu ojcowskiego po równo
podzielą się.
§
166. Jeśli obywatel dla synów, których ma, żony wybrał (ale) dla
syna swego (jeszcze) małego żony nie wziął, potem gdy ojciec do
kresu (swego) dojdzie, kiedy bracia będą dzielić się, z majątku
domu ojcowskiego bratu ich małemu, który żony (jeszcze) nie wziął,
oprócz części jego, srebro (na) wiano odłożą dla niego i żonę
dlań wybiorą.
§
167. Jeśli obywatel żonę (sobie) wziął i dzieci urodziła mu, a
kobieta ta do kresu (swego) doszła, gdy po niej kobietę drugą
poślubił i dzieci urodziła, po tym jak ojciec do kresu (swego)
dojdzie, dzieci z uwagi na matki nie podzielą się (całościowo),
(lecz) posagi matek swych wezmą, a majątkiem domu ojcowskiego po
równo się podzielą.
§
168. Jeśli obywatel syna swego „wydziedziczyć” postanowił, do
sędziów powie: „Syna mego wydziedziczam”, sędziowie sprawę
jego zbadają i jeśli syn przewinienia ciężkiego, które by (praw)
dziedzica pozbawiało (go), nie popełnił, ojciec syna swego (praw)
dziedzica nie pozbawi;
§
169. Jeżeli przewinienie ciężkie, które by (praw) dziedzica
pozbawiało przeciw ojcu swemu popełnił, za pierwszym razem będzie
mu wybaczone, jeśli (zaś) przewinienie ciężkie po raz drugi
popełni, ojciec syna swego (praw) dziedzica może pozbawić.
§
170. Jeśli obywatelowi jego „dziewicza” żona dzieci urodziła
mu i niewolnica jego dzieci urodziła mu, (a) ojciec za życia swego
do dzieci, które niewolnica urodziła mu powiedział: „Dziećmi
moimi (jesteście)” i do dzieci „dziewiczej” żony zaliczy je,
potem, gdy ojciec do kresu (swego) dojdzie, majątkiem domu ojca
dzieci „dziewiczej” żony i dzieci niewolnicy po równo podzielą
się, (a) (główny) dziedzic, syn „dziewiczej” żony spośród
części spadku, wybierze swoją i weźmie;
§
171 a ... a jeżeli ojciec za życia swego do dzieci, które
niewolnica urodziła mu: „Dziećmi moimi (jesteście)”, nie
powiedział, potem gdy ojciec do kresu (swego) dojdzie, majątkiem
domu ojca dzieci niewolnicy z dziećmi „dziewiczej” żony nie
mogą podzielić się, wolność niewolnicy i dzieciom jej zostanie
przyznana (i) dzieci „dziewiczej” żony dzieci niewolnicy jako
niewolników nie będą się domagać;
§
171 b ... „dziewicza” małżonka posag swój i podarunek, który
mąż jej dał <jej> (i) na tabliczce zapisał jej, weźmie
„sobie” oraz w mieszkaniu męża swego będzie mieszkała i
dopóki będzie żyła, będzie je „dzierżyła”, (jednak) nie
może go sprzedać, jej spadek (jest) jej dzieci;
§
172. Jeżeli (zaś) mąż jej podarunku jej nie dał, posag jej
zostanie jej zwrócony i z majątku domu męża swego część taką
jak pierwszy dziedzic (sobie) weźmie. Jeśli dzieci jej, aby z domu
odeszła, dokuczają jej, sędziowie sprawę jej rozstrzygną i na
dzieci karę nałożą, kobieta ta z domu męża swego nie odejdzie;
jeśli kobieta ta odejść postanowi, podarunek, który mąż jej dał
jej, dzieciom swym pozostawi, (zaś) posag, ten z domu ojca swego
zabierze i wybranek serca jej może ją poślubić.
§
173. Jeśli kobieta ta tam, gdzie weszła, mężowi swemu później
dzieci urodziła i potem kobieta ta zmarła, posagiem jej dzieci
wcześniejsze i późniejsze podzielą się;
§
174. Jeżeli zaś mężowi swemu późniejszemu dzieci nie urodziła,
posag jej dzieci pierwszego męża jej (sobie) wezmą.
§
175. Jeśli albo niewolnik pałacu albo niewolnik muśkena córkę
obywatela poślubił, (a ta) dzieci urodzi, pan niewolnika dzieci
córki obywatela jako niewolników nie będzie się domagać.
§
176 a. Jeśli niewolnik pałacu lub niewolnik muśkena córkę
obywatela poślubił i kiedy poślubił ją wraz z posagiem z domu
ojca swego do domu niewolnika pałacu lub niewolnika muśkena weszła
i odkąd związali się ze sobą, dom zbudowali, mienie nabyli, potem
zaś albo niewolnik pałacu albo niewolnik muśkena do kresu (swego)
doszedł, córka obywatela posag swój zabierze i wszystko co z mężem
swoim, odkąd związali się, nabyli, na dwie (części) zostanie
podzielone i połowę pan niewolnika weźmie, (a) połowę córka
obywatela dla dzieci swych weźmie;
§
176 b. Jeżeli zaś córka obywatela posagu nie miała, wszystko co
mąż jej i ona odkąd związali się (ze sobą) nabyli, na dwie
(części) zostanie podzielone i połowę pan niewolnika weźmie, (a)
połowę córka obywatela dla dzieci swych weźmie.
§
177. Jeśli wdowa, której dzieci są małe, do domu innego mężczyzny
wejść postanowi, bez (zgody) sędziów nie wejdzie, gdy jednak do
domu innego (pragnie) wejść, sędziowie spuściznę domu męża jej
poprzedniego sprawdzą i dom męża jej poprzedniego mężowi jej
późniejszemu i kobiecie tej powierzą oraz tabliczkę każą
sporządzić dla niej. Domostwa będą strzegli i małe (dzieci)
wychowają, sprzętu domowego nie sprzedadzą ; nabywca, który
sprzęt domowy dzieci wdowy kupi, srebro swe straci, (zaś) zakup
właścicielowi jego zwróci.
§
178 a. Jeśli (arcykapłance) entum, (kapłance) naditum lub
(mniszce) sekr(et)um, której ojciec jej posag podarował jej,
tabliczkę napisał dla niej, (a) na tabliczce, którą dla niej
napisał (tego, że) spadek swój komukolwiek wedle swego życzenia
(może) dać, nie zapisał jej i (że) zgodnie z wolą jej nie
pozwolił rozporządzać jej nim, potem gdy ojciec do kresu (swego)
doszedł, pole jej i ogród jej bracia jej wezmą i stosownie do
wartości udziału jej, racje zboża, oliwy i wełny dadzą jej i
serce jej zadowolą;
§
178 b. Jeżeli (zaś) stosownie do wartości udziału jej racji
zboża, oliwy i wełny nie dadzą jej, serca jej nie zadowolą, pole
swe i ogród swój rolnikowi wedle swego życzenia może dać i
rolnik będzie ją utrzymywał; pole, ogród i wszystko co ojciec jej
dał jej dopóki żyje będzie dzierżyć (ale) nie sprzeda (tego),
innego dziedzicem nie ustanowi, spadek po niej braci jej będzie.
§
179. Jeśli (arcykapłance) entum, (kapłance) naditum lub (mniszce)
sekr(et)um, której ojciec jej posag jej podarował <jej>,
dokument opieczętowany napisał dla niej, a na tabliczce, którą
napisał dla jej, (to, że) spadek swój komukolwiek wedle swego
życzenia (może) dać, zapisał jej, (i) zgodnie z wolą swą
rozporządzać jej pozwolił, potem gdy ojciec do kresu (swego)
dojdzie, spadek swój komukolwiek wedle swego życzenia da, bracia
jej nie będą mieć roszczeń wobec niej.
§
180. Jeśli ojciec córce swej — (kapłance) naditum z klasztoru
lub (mniszce) sekr(et)um posagu nie podarował jej, (a) potem ojciec
do kresu (swego) doszedł, z majątku domu ojca część (taka) jak
dziedzicowi każdemu zostanie jej przydzielona i dopóki żyje będzie
(ją) dzierżyć, spadek po niej braci jej będzie.
§
181. Jeśli ojciec (kapłankę) naditum, ąadiśtum lub kulmaśitum
bogu przeznaczył i posagu nie podarował jej, po tym jak ojciec do
kresu (swego) dojdzie, z majątku domu ojca trzecią część spadku
swego otrzyma i dopóki żyje będzie (ją) dzierżyć, spadek po
niej braci jej będzie.
§
182. Jeśli ojciec córce swej, (kapłance) naditum boga Marduka z
Babilonu, posagu nie podarował <jej>, dokumentu
opieczętowanego nie napisał, potem gdy ojciec do kresu (swego)
dojdzie, z majątku domu ojca trzecią część spadku swego (przy
podziale) z braćmi swymi otrzyma i służby nie będzie (dłużej)
pełnić; (kapłanka) naditum boga Marduka spadek (po) sobie
komukolwiek wedle życzenia swego może dać.
§
183. Jeśli ojciec córce swej, (kapłance) śugitum, posag podarował
<jej>, za mąż wydał ją (i) dokument opieczętowany napisał
jej, potem gdy ojciec do kresu (swego) dojdzie majątkiem domu ojca
nie będzie (ona) się dzielić.
§
184. Jeśli obywatel córce swej, (kapłance) śugitum, posagu nie
podarował <jej>, za mąż nie wydał jej, potem gdy ojciec do
kresu (swego) dojdzie, bracia jej zgodnie z wartością domu ojca
posag podarują jej i za mąż wydadzą ją.
§
185. Jeśli obywatel noworodka w chwili narodzin, aby adoptować,
wziął i wychował go, (o) wychowanka tego nie będzie można się
dopominać.
§
186. Jeśli obywatel małe (dziecko), aby adoptować, wziął, gdy
zaś wziął je, (a) ono ojca swego lub matkę swą odnajdzie,
wychowanek ten do domu ojca swego wróci;
§
187... dziecka (adoptowanego przez) (dworzanina) girseqqum, służącego
pałacu lub dziecka (adoptowanego przez) (kapłankę) sekr(et)um, nie
można będzie się dopominać.
§
188. Jeśli rzemieślnik syna na wychowanie wziął i rzemiosła
swego nauczył go, nie można się dopominać (o niego);
§
189. Jeżeli (zaś) rzemiosła swego nie nauczył go, wychowanek ten
do domu ojca swego wróci.
§
190. Jeśli obywatel małego (dziecka), które, aby adoptować, wziął
i wychował je, do dzieci swych nie zaliczy go, wychowanek ten do
domu ojca swego wróci.
§
191. Jeśli obywatel małe (dziecko), które, aby adoptować, wziął
i wychował je, (a) rodzinę własną założył; potem zaś dzieci
miał i wychowanka wypędzić postanowił, dziecko to bez niczego nie
odejdzie, ojciec, który wychował je z majątku swego ruchomego 1/3
spadku (przewidzianego) dlań da jemu i odejdzie; z pola, ogrodu i
domu (nic) nie (musi) dawać mu.
§
192. Jeśli syn (dworzanina) girseąąum lub syn (mniszki) sekr(et)um
do ojca, który wychował go, i matki, która wychowała go
powiedział: „Nie (jesteś) ty ojcem, nie (jesteś) ty matką”, j
ęzyk zostanie ucięty mu.
§
193. Jeśli syn (dworzanina) girseąąum lub syn (mniszki) sekr(et)um
dom ojca swego rozpoznał i ojca, który wychował go „oraz matkę,
która wychowała go, „znienawidził i do domu ojca swego poszedł,
oko wyłupią mu.
§
194. Jeśli obywatel dziecko swe mamce przekazał i dziecko to w
rękach mamki zmarło, (a) mamka bez (wiedzy) ojca jego i matki jego
dziecko inne przystawiła (do piersi) (i) dowiedzie jej się tego,
ponieważ bez (wiedzy) ojca jego i matki jego dziecko inne
przystawiła (do piersi), pierś utną jej.
§
195. Jeśli syn ojca swego uderzył, rękę utną mu.
§
196. Jeśli obywatel oko obywatelowi wybił, oko wybiją mu;
§
197. Jeżeli kość obywatela złamał, kość mu złamią.
§
198. Jeśli oko muśkenowi wybił lub kość muśkena złamał, 1
minę srebra zapłaci.
§
199. Jeśli oko niewolnika obywatela wybił lub kość niewolnika
obywatela złamał, połowę ceny jego zapłaci.
§
200. Jeśli obywatel ząb obywatelowi równemu sobie wybił, ząb
wybiją mu;
§
201. Jeżeli ząb muśkena wybił 1/3 miny srebra zapłaci.
§
202. Jeśli obywatel (w) policzek obywatela godniejszego niż on
uderzył, na Zgromadzeniu 60 razy bykowcem zostanie uderzony.
§
203. Jeśli obywatel (w) policzek obywatela takiego jak on uderzył,
1 minę srebra zapłaci;
§
204. Jeśli muśkenum (w) policzek muśkena uderzył, 10 szekli
srebra zapłaci.
§
205. Jeśli niewolnik obywatela w policzek obywatela uderzył, ucho
mu utną.
§
206. Jeśli obywatel obywatela w bójce uderzył i ranę mu zadał,
człowiek ten przysięgnie: „Człowieka tego umyślnie nie
uderzyłem” i lekarza opłaci;
§
207. Jeżeli (zaś) od uderzenia jego zmarł, (także) przysięgnie i
jeśli (poszkodowany jest) obywatelem 1/2 miny srebra zapłaci;
§
208. Jeżeli poszkodowany jest muśkenem 1/3 miny srebra zapłaci.
§
209. Jeśli obywatel córkę obywatela uderzył i sprawił, że płód
swój poroniła, 10 szekli srebra za płód jej zapłaci;
§
210. Jeżeli kobieta ta zmarła, córkę jego zabiją.
§
211. Jeśli sprawił, że córka muśkena w (wyniku) uderzenia płód
swój poroniła, 5 szekli srebra zapłaci;
§
212. Jeżeli kobieta ta zmarła, 1/2 miny srebra zapłaci.
§
213. Jeśli niewolnicę obywatela uderzył i sprawił, że płód
swój poroniła, 2 szekle srebra zapłaci;
§
214. Jeżeli niewolnica, ta zmarła 1/3 miny srebra zapłaci.
§
215. Jeśli lekarz obywatelowi operację ciężką nożem z brązu
wykonał, obywatela uzdrowił lub łuk brwiowy obywatela nożem z
brązu otworzył i oko obywatela uzdrowił, 10 szekli srebra weźmie;
§
216. Jeżeli (to) muśkenum 5 szekli srebra weźmie;
§
217. Jeżeli (to) niewolnik obywatela, pan niewolnika lekarzowi 2
szekli srebra da.
§
218. Jeśli lekarz obywatelowi operację ciężką nożem z brązu
wykonał i spowodował śmierć obywatela lub łuk brwiowy obywatela
nożem z brązu otworzył i oka obywatela pozbawił, rękę mu utną.
§
219. Jeśli lekarz operację ciężką niewolnikowi muśkena nożem z
brązu wykonał i spowodował (jego) śmierć, niewolnika jak
(tamten) niewolnik w zamian da;
§
220. Jeżeli łuk brwiowy nożem z brązu otworzył i oka go
pozbawił, (w) srebrze połowę ceny jego zapłaci.
§
221. Jeśli lekarz kość obywatela złamaną wyleczył lub mięsień
bolący uzdrowił, ranny lekarzowi 5 szekli srebra da; § 222. jeżeli
(to) muśkenum 3 szekli srebra da;
§
223. jeżeli (to) niewolnik obywatela, pan niewolnika lekarzowi 2
szekli srebra da.
§
224. Jeśli lekarz bydła i osłów albo bydlęciu albo osłu
operację ciężką wykonał i uzdrowił, właściciel bydlęcia lub
osła 1/6 (szekla) srebra lekarzowi jako zapłatę jego da;
§
225. Jeżeli bydlęciu lub osłu operację ciężką wykonał i
spowodował (że) zdechło, 1/5 ceny jego właścicielowi bydlęcia
lub osła da.
§
226. Jeśli balwierz bez zgody pana niewolnika, znak niewolniczy
niewolnika (doń) nie należącego usunął, rękę balwierzowi temu
odetną.
§
227. Jeśli obywatel balwierza nakłonił i (ten) znak niewolniczy
niewolnika (doń) nie należącego usunął, obywatela tego zabije
się i przy bramie jego powiesi się go, balwierz (zaś) przysięgnie:
,,W pełni świadomie nie usunąłem” i zostanie uwolniony.
§
228. Jeśli murarz dom obywatelowi zbudował i wykończył go, za 1
sar (powierzchni) domu 2 szekle srebra jako wynagrodzenie jego
zostanie dane mu.
§
229. Jeśli murarz obywatelowi dom zbudował, a pracy swej
(odpowiednio) nie umocnił i dom zbudowany zawalił się i spowodował
śmierć właściciela domu, murarz ten zostanie zabity;
§
230. Jeżeli (zaś) spowodował śmierć syna właściciela domu, syn
murarza tego zostanie zabity;
§
231. Jeżeli spowoduje śmierć niewolnika właściciela domu,
niewolnika takiego jak (tamten) niewolnik właścicielowi domu da;
§
232. Jeżeli spowodował utratę dobytku, wszystko z tego, co zostało
utracone zwróci, a ponieważ domu, który zbudował, nie umocnił i
(ten) zawalił się, ze środków swoich własnych dom zawalony
odbuduje.
§
233. Jeśli murarz dom obywatelowi zbudował, a pracy swej nie
sprawdził i mur się pochylił, murarz ten za srebro swoje własne
mur ten umocni.
§
234. Jeśli szkutnik barkę (o wyporności) 60 gur obywatelowi
uszczelnił, (tenże) 2 szekle srebra jako wynagrodzenie jego da
jemu.
§
235. Jeśli szkutnik barkę obywatelowi uszczelnił, a pracy swej nie
wykonał solidnie i w tym samym roku barka ta utraciła stabilność,
wadę okazała, szkutnik barkę tę rozłoży i ze środków swych
własnych umocni, a barkę umocnioną właścicielowi barki odda.
§
236. Jeśli obywatel barkę swą żeglarzowi w najem dał, a żeglarz
był niedbały i barkę zatopił lub utracił, żeglarz barkę (taką
samą) właścicielowi barki zwróci.
§
237. Jeśli obywatel żeglarza i barkę wynajął i zboże, wełnę,
olej, daktyle, bądź cokolwiek innego jako ładunek załadował na
nią, (zaś) żeglarz ten był niedbały (i) spowodował zatopienie
barki oraz utratę jej ładunku, żeglarz barkę, (taką) jaką
zatopił, oraz wszystko, co z ładunku jej utracił, zwróci.
§
238. Jeśli żeglarz barkę obywatela zatopił i wydobył ją, srebra
za połowę ceny kupna jej da.
§
239. Jeśli obywatel żeglarza wynajął, 6 gur zboża rocznie da
jemu.
§
240. Jeśli [barka, która płynie pod pr]ąd w barkę, która płynie
z prądem uderzyła i zatopiła (ją), właściciel barki, którego
barka <jego> została zatopiona, wszystko, co na barce jego
zostało zniszczone, przed bogiem określi i ten pod prąd płynący,
który barkę z prądem płynącą zatopił, barkę jego i wszystko
przezeń utracone zwróci mu.
§
241. Jeśli obywatel wołu jako „zastaw” zagarnął, 1/3 miny
srebra zapłaci.
§
242. Jeśli obywatel na 1 rok (go) wynajął, opłaty (za najem)
bydła (zaprzężonego) z tyłu — 4 gur zboża;
§
243. (a) opłaty za bydło (zaprzężone) w środku lub z przodu —
3 gur właścicielowi jego da.
§
244. Jeśli obywatel wołu (lub) osła wynajął i na polu lew zabił
go, (jest to strata) właściciela jego.
§
245. Jeśli obywatel wołu wynajął i przez nieostrożność lub
biciem spowodował (jego) padnięcie, wołu takiego jak (tamten) wół
właścicielowi zwróci.
§
246. Jeśli obywatel wołu wynajął i nogę jego złamał lub
ścięgno karkowe mu zerwał, wołu takiego jak (tamten) wół
właścicielowi wołu zwróci.
§
247. Jeśli obywatel wołu wynajął i oko mu wybił, srebra za
połowę ceny jego właścicielowi wołu da.
§
248. Jeśli obywatel wołu wynajął i róg mu złamał, ogon mu
uciął lub grzbiet mu poranił, srebra za 1/5 ceny jego da.
§
249. Jeśli obywatel wołu wynajął, zaś bóg (go) uderzył i (ten)
zdechł, człowiek który wołu wynajął przysięgę (na) boga złoży
i zostanie zwolniony (od odpowiedzialności).
§
250. Jeśli bydlę ulicą przechodząc obywatela ubodło i
spowodowało (jego) śmierć, sprawa ta roszczeniom nie podlega.
§
251. Jeśli bydlę obywatela jest bodliwe i że jest bodliwe władze
okręgu jego (oficjalnie) powiadomiły go, a rogów jego nie
przyciął, bydlęcia swego nie spętał i bydlę to syna obywatela
ubodło i spowodowało (jego) śmierć, 1/2 miny srebra da;
§
252. Jeżeli (to) niewolnik obywatela, 1/3 miny srebra da.
§
253. Jeśli obywatel obywatela, aby polem jego się zaopiekował,
wynajął i ziarno siewne powierzył mu, bydło powierzył mu, do
uprawy pola (kontraktem) zobowiązał go, jeżeli człowiek ten
nasiona lub paszę ukradł i w ręku jego zostanie to przyłapane,
rękę utną mu;
§
254. Jeżeli ziarno siewne wziął i bydło wygłodził, podwójnie
zboże, które otrzymał, zwróci;
§
255. Jeżeli bydło obywatela w najem oddał lub nasiona skradł i na
polu (nic) nie wyhodował, człowiekowi temu udowodni <mu> się
to i w czasie żniw za (każde) 1 bur (pola) 60 gur zboża odmierzy;
§
256. Jeżeli zobowiązania swego uiścić nie może, po polu tym
przez bydło będzie wleczony (aż do śmierci).
§
257. Jeśli obywatel oracza wynajął, 8 gur zboża na 1 rok da jemu.
§
258. Jeśli obywatel wolarza wynajął, 6 gur zboża na 1 rok da
jemu.
§
259. Jeśli obywatel pług na roli skradł, 5 szekli srebra
właścicielowi pługa da;
§
260. Jeżeli radło lub bronę skradł, 3 szekle srebra da.
§
261. Jeśli obywatel pasterza do wypasania bydła lub owiec najął,
8 gur zboża za 1 rok da jemu.
§
262. Jeśli obywatel bydło lub owce dla [...] § 263. Jeśli pasterz
bydłu lub owcom, które zostały mu powierzone, pozwolił zaginąć,
bydło takie jak (tamto), owce takie jak (tamte) właścicielowi ich
zwróci (je).
§
264. Jeśli [pasterz], któremu bydła lub owce do hodowli dano
<jemu>, zapłatę swą przyjął (i) serce jego uradowało się,
(a liczbę) bydła pomniejszył (lub liczbę) owiec pomniejszył,
przychówek ograniczył, zgodnie z wymową kontraktu swego przychówek
i dochód (z hodowli) odda.
§
265. Jeśli pasterz, któremu bydła lub owce do hodowli dano <jemu>,
sprzeniewierzył się i piętno (własności) zmienił, a (potem
zwierzęta) sprzedał, zaś dowiedzie mu się (to), po dziesięciokroć
to co skradł (z) bydła i owiec, właścicielowi ich zwróci.
§
266. Jeśli w trzodzie zaraza powstała lub lew zabił (zwierzę),
pasterz przed bogiem oczyści się (z zarzutów) i starte w trzodzie
właściciel trzody weźmie na siebie.
§
267. Jeśli pasterz był niedbały i w trzodzie kołowaciźnie
pozwolił powstać, pasterz ubytki (po) kołowaciźnie, do których w
trzodzie dopuścił, by powstały, (w) bydle i owcach wynagrodzi i
właścicielowi ich odda.
§
268. Jeśli obywatel wołu do młócki najął, 20 sila3 zboża
najemne zań (wynosi);
§
269. Jeżeli osła do młócki najął, 10 sila3 zboża najemne zań
(wynosi);
§
270. Jeżeli kozła do młócki najął, 1 sila3 zboża najemne zań
(wynosi).
§
271. Jeśli obywatel bydło, wóz (długi) i woźnicę do niego
najął, za 1 dzień 3 PI ziarna da.
§
272. Jeśli obywatel wóz (długi) sam najął, za 1 dzień 40 sila3
ziarna da.
§
273. Jeśli obywatel pracownika najemnego najął, od początku roku,
aż do piątego miesiąca, 6 ziaren srebra na 1 dzień da, (a) od
szóstego miesiąca aż do końca roku, 5 ziaren srebra na 1 dzień
da.
§
274. Jeśli obywatel rzemieślnika chce nająć (jako): zapłatę
[(dla) folusznika] 5 ziaren srebra, zapłatę (dla) [tkacza wełny 5
ziaren] srebra, [zapłatę] (dla) tkacza płótna 5 ziaren srebra,
zapłatę (dla) producenta pieczęci 5 ziaren srebra, zapłatę (dla)
producenta łuków 5 ziaren srebra, zapłatę (dla) kowala 5 ziaren
srebra, zapłatę (dla) cieśli 5 ziaren srebra, zapłatę (dla)
garbarza 5 ziaren srebra, zapłatę (dla) „trzciniarza” 5 ziaren
srebra, zapłatę (dla) murarza 5 ziaren srebra, na 1 dzień da.
§
275. Jeśli obywatel (barkę) płynącą pod prąd najął, na 1
dzień 3 ziarna srebra zapłaty za nią;
§
276. Jeżeli (zaś barkę) płynącą z prądem najął 2 1/2 ziarna
srebra zapłaty za nią na 1 dzień da.
§
277. Jeśli obywatel barkę (o wyporności) 60 gur najął, na 1
dzień 1/6 (szekla srebra) zapłaty za nią da.
§
278. Jeśli obywatel niewolnika (lub) niewolnicę kupił i miesiąc
nie upłynął zanim (choroba) bennu go dotknęła, do sprzedawcy
swego tenże powróci, a nabywca srebro zapłacone odbierze.
§
279. Jeśli obywatel niewolnika (lub) niewolnicę kupił i żądanie
(jego/jej) zwrotu będzie miało miejsce, sprzedawca jego (jej)
sprawę załatwi.
§
280. Jeśli obywatel w kraju obcym niewolnika (lub) niewolnicę
(innego) obywatela kupił, gdy do kraju (ojczystego) przybył i
właściciel niewolnika (lub) niewolnicy, albo niewolnika swego, albo
niewolnicę swą rozpozna, (to) jeżeli niewolnik lub niewolnica owi
(są) Babilończykami, bez żadnego srebra wolność im zostanie
dana;
§
281. Jeśli (zaś) z innego kraju pochodzą, nabywca przed bogiem (co
do) srebra zapłaconego wypowie się i właściciel niewolnika lub
niewolnicy srebro zapłacone- kupcowi odda i albo niewolnika swego,
albo niewolnicę swą odkupi.
§
282. Jeśli niewolnik do pana swego: „Nie (jesteś) panem moim ty”,
powiedział, (zaś), że (jest) niewolnikiem jego dowiedzie mu się,
pan jego ucho utnie mu.
Wartość praw Hammurabiego
Prawa ustalone w Kodeksie Hammurabiego są obecnie uważane za największe dzieło legislacyjne starożytnego Wschodu, którego celność myśli prawnej przewyższyły dopiero kodyfikacje Justyniana (Digesta Justyniana: Corpus Iuris Civilis). Co ciekawe, kazuistyczny system budowy norm, mimo upływu blisko dwóch tysięcy lat, zastosowali również juryści Justyniana. Zniesienie systemu prawnego Hammurabiego było rezultatem upadku ówczesnej cywilizacji pod naporem Persów.
Znajomość Prawa Hammurabiego
Pierwsze, częściowe tłumaczenie Kodeksu Hammurabiego, ukazało się w 1905 roku. Następnie w 1957 roku ukazało się polskie tłumaczenie tekstu czeskiego asyriologa i historyka prawa, Josefa Klimy, wraz z obszernymi komentarzami, zachowującymi do dziś swoją wartość. Pierwsze pełne tłumaczenie z oryginału na język polski przygotował dr Marek Stępień. Ukazało się drukiem w 1996 roku pod tytułem Kodeks Hammurabiego.
Portal wiedzy ezoterycznej:
https://ezoteryka-magia-okultyzm.blogspot.com
Warsztaty i kursy rozwoju duchowego
https://warsztaty-kursy.blogspot.com
Warsztaty i kursy rozwoju duchowego
https://warsztaty-kursy.blogspot.com
© Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone przez: radza-joga.blogspot.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz